کد مطلب:20730 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا علم و دانش، سبب عزّت و شرف است؟

معيار برتري و فضيلت انسان، علم و دانش است كه قرآن مجيد در چند آيه، به اين حقيقت اشاره فرموده است: ولَقَد ءاتَينا داوودَ وسُلَيمـَنَ عِلمـًا وقالا اَلحَمدُ لِلّهِ الَّذي فَضَّلَنا عَليَ كَثيرٍ مِن عِبادِهِ المُؤمِنين; (نمل،15) و همانا ما به داوود و سليمان، مقام علم و دانش عطا كرديم ]و آنهابه شكرانة اين نعمت[گفتند: ستايش و سپاس خداي را كه ما را به بسياري از بندگان با ايمانش، فضيلت و برتري عطا فرمود. حضرت داوود و حضرت سليمانملاك برتري، و شرافت خود بر ديگران را، علم و دانش ميدانند، نه در قدرت و حكومت(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 15، ص 416.)

در جاي ديگر، به صورت استفهام انكاري ميفرمايد: قُل هَل يَستَوِي الَّذينَ يعلَمونَ والَّذينَ لا يَعلَمونَ; (زمر،9) بگو اي پيامبر! آيا آنان كه اهل علم و دانشاند، با مردم جاهل و نادان يكسانند; يعني ]قطعاً چنين نيست و هر فرد عاقلي ميداند كه درجه و مقام عالم از جاهل برتر است[ در قرآن مجيد بعد از نعمت وجود و هستي به نعمت علم اشاره شده است كه نشان دهندة ارزش و اهميت زيادي است كه اسلام براي علم و عالم قائل است.(سوره علق، آيات 1 - 3.)

علت اين كه علم باعث شرف و افتخار است و انسان را در پيشگاه خدا و بندگان خدا، عزيز و سربلند ميكند، چون علم، نور و جهل، ظلمت است; علم، فضيلت و جهل، رذيلت است. علم، كمال است و جهل نقص انسان در پرتو علم ميتواند حق را بشناسد; سعادت را از شقاوت، خوب را از بد تشخيص دهد. عالم در پيشگاه الهي، داراي مقام بلندي است: يَرفَعِ اللّهُ الَّذينَ ءامَنوا مِنكُم والَّذينَ اوتُوا العِلمَ دَرَجـَتٍ; (مجادله، 11) خداوند بالا ميبرد درجات كساني از شما كه ايمان آوردهاند، و داراي علم و دانش هستند. رسول اكرمميفرمايد: همانا ملائكه، پر و بال خود را براي طالبان علم، و دانش پژوهان ميگسترانند و برتري عالم از عابد، همانند برتري ماه بر ساير ستارگان در شب چهارده است.(اصول كافي، شيخ كليني;، ج 1، ص 34.)عليدر اين باره ميفرمايد: منشأ همة فضيلتها، علم است.(غرر الحكم، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.)و نيز ميفرمايد: علم، انسان پست را عزيز و سربلند ميكند ترك آن يعني جهل، انسان عزيز و شريف را بياعتبار مينمايد.(غرر الحكم، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.)هم چنين در جاي ديگر آن حضرت ميفرمايد: العلم عزّ; علم و دانش، عامل عزت است.(غرر الحكم، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) ; علم، زيور نيك نهاد است.(غرر الحكم، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) ; دانش برترين و بالاترين سرمايه است.(غرر الحكم، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.)مرحوم شهيد مطهري در تفسير حديث شريف پيامبر اكرمكه فرمودهاند: طلب العلم فريضة علي كل مسلمٍ(ميزان الحكمه، محمدي ري شهري، ج 6، ص 462، مركز النشر الاعلام الاسلامي.)ميفرمايد: براي اثبات اين كه همة علوم از ديدگاه اسلام، داراي شرف و عزت هستند، چند اصل بيان كردهاند: يكي از آنها اين است كه علم، پايه عزتها، و استقلالهاست. ميفرمايند همة كارها بر پاشنه علم ميچرخد، و چرخ زندگي، بر محور علم قرار گرفته است... و هيچ شأني از شئون حياتي بشر را جز با كليد علم نميتوان انجام داد.(ده گفتار، شهيد مطهري، انتشارات صدرا، ص 144.)